Dünyanın ilk sergi maketini Osmanlı yapmış, ilk minyatür parkını da Osmanlı tasarlamıştı

Sultan 2. Abdülhamid - Sultan 3. Murad - Münif Paşa

Dünyanın bilinen ilk sergi maketini Osmanlı Devleti yapmıştı. Sultan 3. Murad’ın oğlu Şehzade Mehmed’in sünnet düğününde, Süleymaniye Camisi’nin ahşap ve fildişi malzeme kullanılarak imal edilmiş olan mükemmel maketi sergilenmişti.

2. Abdülhamid dönemi devlet adamlarından Münif Paşa’nın ‘Minyatür Osmanlı Devleti Parkı’ projesi de, dünyada bu alanda hazırlanan ilk proje olarak anılıyor.

Sultan 2. Abdülhamid’in de, 1891’deki Uluslararası Chicago Sergisi’nde Süleymaniye Camisi’nin, Sultanahmet Çeşmesi’nin ve Dikilitaş’ın maketlerinin sergilenmesini sağladığı da kayıtlarda yer alıyor.

Münif Paşa’nın Minyatür Osmanlı Devleti Parkı projesi

Münif Paşa, 2. Abdülhamid döneminin aydınlarından, hayli başarılı devlet adamlarından birisi. Dr. Ali Budak’ın “1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi”nde kaydettiğine göre Münif Paşa, birçok vasfının yanı sıra, Osmanlı Devleti’nin ilk bilim kurumu olan Cemiyet-i İlmiyye-i Osmaniyye’yi örgütlemek ve ilk bilimsel süreli yayın olan Mecmua-i Fünûn’u yayınlamak unvanına da sahip.

Sıra dışı projeleri olan Münif Paşa’nın, sergi maketleri ve minyatür parklar konusunda da son derece dikkat çeken bir projesi vardı: Minyatür Osmanlı Devleti Parkı.

Münif Paşa’nın projesine göre, 3 bin metre genişliğinde dikdörtgen bir alan üzerine kurulacak olan bu minyatür parkta, Osmanlı Devleti’nin Asya, Avrupa ve Afrika’daki bütün toprakları bir harita gibi resmedilecek; şehirler, dağlar, ormanlar, ırmaklar, göller, denizler, telgraf hatları maketlerle temsil edilecek; denizlerin, göllerin bulunduğu kısımlar deniz suyu ile doldurulacak, akarsuların bulunduğu kısımlarda gerçekten de sular akacaktı.

Yapılması hâlinde bunun dünyada bir ilk olacağını da belirten Münif Paşa, 5-6 bin altına mal olacağını hesapladığı parkın, aylık işletme maliyetinin 7-8 bin kuruş olacağını da belirttikten sonra, yerli ve yabancı ziyaretçilerden uygun miktarda giriş ücreti alınacağını da kaydetmiş.

Münif Paşa’nın “minyatür park” projesi, o dönemde hayata geçirilememiş ama yüz yılı aşkın bir süre sonra olsa da Türkiye, yıl boyunca yerli ve yabancı binlerce turistin beğeniyle gezdiği bir minyatür parka 2003 yılında kavuştu.

Türkiye’nin ilk minyatür parkı olarak 60 bin metrekarelik bir alanın üzerine kurulan ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından ziyarete açılan Miniatürk’te, Türkiye ve Osmanlı coğrafyasından seçilmiş mimari eserlerin 1/25 ölçekli toplam 128 maketi sergileniyor. Miniatürk’ü gezen ziyaretçiler, kendilerini bütün Türkiye’yi ve eski Osmanlı coğrafyasının bir kısmını gezmiş gibi hissediyor, bu coğrafyanın en seçkin tarihî / mimarî eserlerini her cepheden bütünüyle görmüş olmanın kültürel kazancını elde ediyorlar…

Dünyanın ilk sergi maketini Osmanlı Devleti yapmıştı

Osmanlı’nın maketlerle irtibatı, elbette bununla sınırlı değil; zira dünyanın bilinen ilk sergi maketini de yine Osmanlı Devleti yapmış. Bu konuda, günümüzdeki sergi maketleriyle tamamen örtüşen çok iyi örnekler bulunuyor.

Tarihî kayıtlara, bilgi ve belgelere göre, Sultan 3. Murad’ın oğlu Şehzade Mehmed’in 1582 yılında yapılan ve zengin etkinliklerle 53 gün devam eden sünnet düğününde, Süleymaniye Camisi’nin ahşap ve fildişi malzeme kullanılarak imal edilmiş olan mükemmel maketinin yanı sıra, tekerlekler üzerinde çekilen maket dükkânların, tezgâhların, fırınların, kayıkların ve hamamların da bir resm-i geçitle sergilendiği biliniyor. Süleymaniye Camisi’nin maketini Mimar Sinan’ın yaptığı tahmin ediliyor. Maketlerin, Miniatürk’teki gibi 1/25 oranında yapılmış olduğu da kayıtlar arasında.

2. Abdülhamid’in Chicago’da sergilenmesini sağladığı maketler

Osmanlı’nın sergi maketlerine ilgisi bu kadar da değil.

Sultan 2. Abdülhamid’in de, 1891’deki Uluslararası Chicago Sergisi’nde bir ‘Türk Köyü’ kurdurduğu, burada Osmanlı sınırlarında üretilen 3 bin ürünün yanı sıra, Süleymaniye Camisi, Sultanahmet Çeşmesi ve Dikilitaş’ın maketlerinin de sergilenmesini sağladığı kaydediliyor. 6 bin liraya mal olan Sultanahmet Çeşmesi maketi, serginin sonunda Chicago’ya armağan edilmiş.

(Radyo Muhabir)